صندوق قابل معامله (Exchange-Traded Fund) که به اختصار «ای.تی.اف» (ETF) خوانده می‌شود، یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که امکان خرید سبدی متنوع شامل سهام شرکت‌ها و یا اوراق مشارکت دولتی را خصوصی را به صورت یکجا فراهم می‌سازد. در این مطلب درباره ماهیت صندوقهای قابل معامله، انواع و نیز شیوه‌های سرمایه‌گذاری در آنها در کانادا صحبت می‌کنیم.
صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟
صندوق قابل معامله یک سبد شامل سهام یا اوراق مشارکت است که می‌تواند کل آن را با یک قیمت مشخص خرید. صندوق قابل معامله را می‌توان در ساعات کاری بازار سهام همانند سهام یک شرکت معمولی خرید و فروش کرد. اما صندوقهای مشترک (mutual funds) این گونه نیستند و امکان خرید و فروش آنها در بازار بورس وجود ندارد. بیشتر ای.تی.اف‌های معروف در کانادا، تابعی از شاخص بازار بورس تورنتو هستند. با افزایش شاخص این بازار، ارزش ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده آن بیشتر می‌شود و بالعکس.
تفاوت‌های صندوق قابل معامله با صندوق مشترک
صندوقهای مشترک هم امکان خرید و فروش یکجا سهام و اوراق قرضه متفاوت را به ما می‌دهند. با این وجود، صندوقهای مشترک تفاوت‌هایی اساسی با صندوق قابل معامله دارند. صندوقهای مشترک معمولا زیر نظر یک سری کارشناس مالی مدیریت می‌شود. این افراد به فروش سهم‌هایی که ممکن است با افت قیمت روبرو شوند و جایگزینی آنها با سهم‌هایی که امید به افزایش ارزش دارند می‌پردازند. با این وجود، بیشتر ای.تی.اف‌ها فاقد چنین مدیریتی هستند.
در مقابل، ای.تی.اف توسط یک نرم‌افزار رایانه‌ای مدیریت می‌شود. این نرم‌افزار به بررسی شاخص یک صنعت یا بازار سهام مشخص (مثل بازار سهام تورنتو) و یا بازار اوراق مشارکت ایالات متحده می‌پردازد. به همین دلیل می‌گوییم که یک صندوق مشترک دارای مدیریت «مستقیم» و یک ای.تی.اف نیز دارای مدیریت «غیرمستقیم» است. بر خلاف صندوقهای مشترک که ارزش آنها یک بار در روز تعیین می‌شود، ارزش یک ای.تی.اف همانند هر کدام از سهام در بازار، در روز شاید بارها بالا و پائین برود.
هزینه‌های این نوع سرمایه‌گذاری
از آنجا که بیشتر صندوقهای قابل معامله نیازی به انسان برای مدیریت ندارند، معمولا کارمزد آنها که «نسبت هزینه مدیریت» (MER) نامیده می‌شود، از کارمزد صندوقهای مشترک پائین‌تر است. کارمزد یک صندوق یا همان «نسبت هزینه مدیریت» در واقع درصدی از ارزش کل صندوق است که هر ساله از صندوق برداشت می‌شود تا هزینه‌های اجرایی آن را پوشش دهد. هم صندوق مشترک و هم ای.تی.اف، هر دو مشمول این کارمزد می‌شوند.
کارمزد مدیریتی صندوقهای مشترک حدود ۱ درصد (یا درصدی بیشتر) در هر سال است. اما این میزان برای صندوقهای قابل معامله بین ۰/۰۵ تا ۰/۲۵ درصد است که بسیار کمتر از کارمزد مدیریتی صندوق مشترک است. به همین دلیل، ای.تی.اف‌ها می‌توانند گزینه خوبی برای کسانی باشند که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کم‌هزینه‌ای داشته باشند.
شاید با خودتان بگویید که ۱ یا ۲ درصد کارمزد، رقم چندانی نباشد. اما همین درصد به ظاهر جزئی، در بلندمدت رقم بالایی را به خود اختصاص می‌دهد.
انواع صندوق قابل معامله (ETF)
انواع زیادی از صندوقهای قابل معامله در بازار وجود دارد و با گذر زمان، بر تعدادشان نیز افزوده می‌شود. این صندوق‌ها در قالب چندین دسته کلی جای می‌گیرند. هر کدام از این دسته‌ها می‌تواند برای برخی افراد با سطح مشخصی از ریسک‌گریزی یا سایر ویژگی‌ها، جذابیت داشته باشد. در ادامه به بررسی این دسته‌ها می‌پردازیم:
۱. صندوقهای قابل معامله دنباله‌روی بازار سهام
دسته اول، ای.تی.اف‌های دنباله‌روی بازار سهام (Stock Market Tracking ETFs) است. با افزایش ارزش شاخص سهام یک بازار مشخص، قیمت این ای.تی.اف‌ها بالا می‌رود و بالعکس. این نوع ای.تی.اف طرفداران زیادی در میان سرمایه‌گذاران شخصی دارد. از آنجا که این نوع ای.تی.اف دنباله‌روی بازار سهام است، آن را ای.تی.اف شاخص (index ETFs) هم می‌نامند.
یکی از زیردسته‌های ای.تی.اف‌های دنباله‌روی بازار سهام، ای.تی.اف‌های دنباله‌روی شاخص معروف «اساندپی۵۰۰» (S&P 500) هستند. اساندپی ۵۰۰ فهرستی شامل ۵۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایالات متحده است که بیشترین ارزش بازار را در اختیار خود دارند.
«اساندپی ۵۰۰» و نیز شاخص‌های بزرگ دیگری نظیر «میانگین صنعتی داو جونز» (Dow Jones Industrial Average) یا «نزدک-۱۰۰» (NASDAQ-100) همگی شامل قدرتمندترین شرکت‌های جهان هستند. به همین دلیل سرمایه‌گذارانی که به فکر سرمایه‌گذاری در این بازارها، بدون خرید سهام شرکتی خاص هستند، به این نوع صندوق قابل معامله علاقه نشان می‌دهند.
تنوع‌بخشی به سبد سرمایه
اساندپی ۵۰۰ و سایر شاخص‌های بزرگ نظیر «میانگین صنعتی داوجونز» یا «نزدک-۱۰۰» فقط شرکت‌های بزرگ را شامل می‌شوند. اما برخی افراد هستند که تمایل به تنوع‌بخشی بیشتر به سبد سرمایه‌شان هستند. در این صورت تی.ای.اف‌های دنبال‌کننده برخی شاخص‌های دیگر نظیر «اساندپی ۴۰۰» (S&P 400) یا «راسل ۲۰۰۰» (Russell 2000) که دنباله‌روی روند شرکت‌های کوچک‌تر هستند، می‌تواند برایشان جذاب باشد.
مزیت این نوع صندوقهای قابل‌معامله در بازار این است که از تنوع بالایی برخوردارند. همچنین با بررسی سابقه عملکرد و ارزش آنها در گذشته تا حدی می‌توان به پیش‌بینی آینده آنها پرداخت. دو صندوق قابل معامله «انوسکو کیوکیوکیو» (Invesco QQQ) و «آی‌شیرز راسل ۳۰۰۰» (iShares Russel 3000) از جمله این صندوق‌ها هستند.
برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال درآمدی ثابت از صندوق قابل معامله هستند، بازار اوراق مشارکت می‌تواند گزینه جذاب‌تری باشد.
۲. صندوقهای قابل معامله دنبال‌کننده یک صنعت مشخص (Sector Tracking ETFs)
اگر تمایل دارید در یک حوزه خاص از صنایع (و نه همه صنایع) سرمایه‌گذاری کنید، صندوقهای قابل معامله دنبال‌کننده یک صنعت مشخص می‌تواند انتخاب مناسبی برایتان باشد. به طور کلی می‌توان شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را در قالب ۱۱ دسته اصلی قرار دارد. این الگو برای دسته‌بندی «استاندارد جهانی دسته‌بندی صنعت» (GICS) نام دارد.
یازده دسته موجود در این استاندارد جهانی عبارتند از:
۱. خدمات ارتباطی
۲. محصولات مصرفی
۳. مواد مصرفی
۴. انرژی
۵. امور مالی
۶. سلامت
۷. صنعتی
۸. فناوری اطلاعات
۹. مواد
۱۰. املاک و مستغلات
۱۱. آب، برق و …
برای هر کدام از این یازده حوزه، ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده متعددی وجود دارد. همچنین برای زیرشاخه‌های هر کدام نیز یک سری صندوق قابل معامله وجود دارد. این ای.تی.اف‌ها برای هر بخش دارای زیرمجموعه‌هایی هستند که به ترتیب گروه صنعت (Industry Group)، صنعت (Industry) و زیرصنعت (Sub-Industry) نام دارند. بنابراین برای نمونه در بخش انرژی می‌توانید فقط ای.تی.اف دنبال‌کننده شرکت‌های استخراج نفت خام را بخرید.
نکته: «استاندارد جهانی دسته‌بندی صنعت» (GICS) یک ابزار تعاملی آنلاین هم دارد که با کمک آن می‌تواند نگاهی به وضعیت این ۱۱ بخش و زیرمجموعه‌های آن بیاندازید.
همچنین اگر قصد سرمایه‌گذاری روی طلا یا سرمایه‌گذاری روی نقره را دارید نیز می‌توانید به سراغ ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده آنها بروید.
۳. صندوقهای قابل معامله بین‌المللی
اگر دوست دارید در بازارهای اقتصادی کشورهای مختلف دنیا به شکل غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کنید، می‌توانید این نوع صندوقهای قابل‌معامله در بازار را تهیه کنید.
انواع صندوق قابل معامله مربوط به اقتصادهایی به جز ایالات متحده
برخی از ای.تی.اف‌ها به دنباله‌روی از شاخص سهام در برخی کشورهای مختلف می‌پردازند. یکی از معرو‌ف‌ترین آنها وی.اکس.یو.اس (VXUS) است. این صندوق قابل‌معامله به دنباله‌روی از عملکرد سهام شرکت‌های مختلف در کشورهای توسعه‌یافته و بازارهای نوظهور می‌پردازد و ایالات متحده را شامل نمی‌شود. همچنین امکان خرید صندوق قابل معامله دنباله‌روی بازار سهام یک کشور خاص هم وجود دارد.
انواع صندوق قابل معامله مربوط به بازارهای توسعه‌یافته
کشورهای توسعه‌یافته از اقتصاد قدرتمندی برخوردارند. این کشورها از نظر حاکمیت قانون و نیز پیشرفت‌های فناوری در جایگاه مطلوبی قرار دارند. استرالیا، ژاپن و آلمان از جمله این کشورها هستند. یک دسته از ای.تی.اف‌ها به دنباله‌روی از شاخص بورس این کشورها می‌پردازند. یکی از معرو‌ف‌ترین این صندوقهای قابل‌معامله در بازار «ای.اف.اِی» (EFA) نام دارد. بازارهای دو کشور ایالات متحده و کانادا جزو بازارهایی که این صندوق دنباله‌روی می‌کند نیستند.
انواع صندوق قابل معامله مربوط به بازارهای نوظهور
عبارت «بازارهای نوظهور» (emerging markets) اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط یک اقتصاددان به جای عبارت «جهان سوم» که بار منفی دارد پیشنهاد شد. بازارهای نوظهور (نظیر برزیل، چین، روسیه و ترکیه) کشورهایی هستند که درآمد سرانه آنها پائین است و ثبات سیاسی کمتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارند، اما از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی استقبال می‌کنند. ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور بالاتر است. اما سرمایه‌گذاری گسترده یک صندوق قابل معامله در بازارهای مختلف این کشورها می‌تواند این ریسک را تا حد زیادی پائین آورد. «وی.دابلیو.او» (VWO) بزرگ‌ترین صندوق قابل‌معامله در بازار دنباله‌روی بازارهای نوظهور است.
انواع صندوق قابل معامله دنباله‌روی اقتصاد یک کشور مشخص (به جز کانادا و ایالات متحده)
احتمالا می‌دانید که خرید سهام برخی شرکت‌های خارجی نظیر سامسونگ کره جنوبی بسیار دشوار است. به همین دلیل، خرید ای.تی.اف دنباله‌روی بازار سهام در کره جنوبی که «ای.دابلیو.وای» (EWY) نام دارد، به مراتب گزینه ساده‌تری است. با خرید این ای.تی.اف نه تنها سهام سامسونگ، بلکه سهام شرکت‌های دیگری نظیر هیوندای را نیز در یک سبد در اختیارتان قرار می‌گیرد. همچنین ای.تی.اف دیگری موسوم به «ای.دابلیو.جِی» (EWJ) هم به شما امکان می‌دهد به سبدی از سهام شرکت‌های ژاپنی دست یابید.
۴. صندوقهای قابل معامله ویژه
برخی از ای.تی.اف‌ها هستند که فقط در برخی حوزه‌های خاص سرمایه‌گذاری کرده و یا برخی محذوریت‌های خاص را مد نظر قرار می‌دهند. برای نمونه می‌توان به صندوقهای قابل‌معامله که سهام شرکت‌های دوستدار محیط زیست را دارند یا بر اساس اصول حلال فعالیت می‌کنند اشاره کرد.همچنین صنعت پرورش و فرآوری ماریجوانا در چند سال اخیر رونق زیادی یافته است. چندین صندوق قابل معامله نیز به این حوزه اختصاص دارد.
ای.تی.اف‌های دارای مسئولیت اجتماعی، فقط شرکت‌هایی که در راستای توسعه پایدار فعال هستند اختصاص دارند.
یکی از موارد مهم در زمینه این ای.تی.اف‌ها، کارمزدهای بالای مدیریتی (MER) آنهاست. این کارمزدها گاهی به اندازه کارمزد صندوقهای مشترک می‌رسد. به همین دلیل، پیش از تصمیم برای خرید آنها حتما جزئیات مربوطه را به دقت مطالعه کنید.
۵. صندوقهای قابل معامله پیچیده
گفتیم که ای.تی.اف‌های زیادی در بازار وجود دارد که دنباله‌رو روند و شاخص بازار هستند. اما برخی از ای.تی.اف‌های دنباله‌روی بازار روندی متفاوت و البته پیچیده را دنبال می‌کنند. برای نمونه می‌تواند به ای.تی.اف‌های دارای اهرم (leveraged ETFs) و نیز صندوقهای قابل‌معامله معکوس (exchange-traded funds) اشاره کرد. این ای.تی.اف‌ها هر کدام از عملکردی بسیار متفاوت برخوردارند. به همین دلیل اگر تسلط خوبی به جزئیات آنها ندارید، بهتر است اصلا سراغ‌شان نروید.
چطور در صندوق قابل معامله سرمایه‌گذاری کنیم؟
خرید و فروش صندوق قابل معامله درست همانند خرید و فروش سهام معمولی در بازار بورس است. می‌توان به صورت مستقیم با ورود به حساب کاربری در یک کارگزاری آنلاین به خرید صندوق قابل معامله پرداخت و راه دوم هم اینکه آن را به صورت مستقیم از صادرکننده خریداری کرد.
روش اول: خرید از طریق یک کارگزاری
با داشتن حساب کاربری در یک کارگزاری بورس به راحتی می‌توانید صندوق قابل معامله خریداری کرده و در صورت لزوم هم آن را بفروشید. کارگزاری‌های بورس زیادی در کانادا وجود دارد. با این وجود برای خرید و فروش صندوق قابل معامله بهتر است به سراغ کارگزاری‌هایی بروید که کارمزد معامله از شما نمی‌گیرند و یا کارمزد دریافتی‌شان بسیار اندک است. برای همین لازم است پیش از اقدام برای افتتاح حساب بورسی، به بررسی کارگزاری‌ها و مقایسه آنها بپردازید.
روش دوم: خرید مستقیم از صادرکننده صندوق قابل معامله مورد نظر
در برخی موارد، امکان خرید مستقیم واحد در صندوق قابل معامله از موسسه صادرکننده آن وجود دارد. برای نمونه، موسسه وانگارد (Vanguard) انواع صندوقهای قابل‌معامله خود را به صورت مستقیم از طریق وب‌سایتش به فروش می‌رساند. برای این روش دیگر نیازی به داشتن حساب بورسی نیست و هزینه آن هم کمتر از شیوه خرید از طریق کارگزاری خواهد بود. البته محدود بودن ای.تی.اف‌های قابل خرید، اصلی‌ترین عیب این شیوه است.
کدام صندوقهای قابل معامله را بخریم؟
گفتیم که صندوق قابل معامله (ETF) سبدی شامل ده‌ها یا حتی صدها سهام از شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مختلف است. اما برای تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌تان می‌توانید سبدی از چندین ای.تی.اف هم تشکیل دهید. اما چه معیارهایی برای تشکیل این سبد وجود دارد؟
پیش از اینکه دست به کار شوید، باید سه معیار کلیدی هر سرمایه‌گذاری یعنی «هدف»، «بازه زمانی مورد نظر» و نیز «سطح ریسک‌پذیری» را مشخص کنید. با آگاهی دقیق از هدفی که دارید، بازه زمانی مورد نظرتان برای سرمایه‌گذاری و میزان استقبال یا گریزتان از ریسک می‌توانید انتخاب بهتری داشته باشید.
در گام بعدی باید به بررسی عملکرد صندوقهای قابل معامله، تحلیل‌ها درباره آینده آنها و مواردی از این دست بپردازید. اگر وقت، حوصله یا دانش کافی برای این کار را ندارید هم نگران نباشید. دو راه برای انتخاب بهتر در اختیار دارید که یکی بهره‌گیری از یک مشاور مالی و دومی استفاده از ربات مشاور مالی است. هزینه روش دوم معمولا به مراتب کمتر از روش اول است.
برگرفته از WealthSimple
